چالش های مکان یابی و انتقال پایتخت

نتایج بررسی های ساماندهی مرکز سیاسی و اداری کشور

در پی بررسی ساماندهی و انتقال پایتخت، در سال 1394 شورایی ذیل عنوان شورای ساماندهی مرکز سیاسی و اداری کشور و ساماندهی و تمرکززدایی از تهران تشکیل شد.

نتیجه بررسی های این شورا طی دو سال نشان داد که انتقال پایتخت ولو به شکل انتقال مراکز سیاسی اداری به محلی دیگر امکان پذیر و به صلاح نیست.

به این ترتیب پاسخ منفی قاطع به موضوع انتقال پایتخت و مدافعان آن داده شد و پرونده آن مختومه اعلام شد.

با وجود خاتمه یافتن این پرونده، بررسی هایی برای امکان سنجی انتقال پایتخت به شهر سمنان انجام شد و از دیدگاه کارشناسان مردود اعلام گردید.

بازگشایی مجدد پرونده انتقال پایتخت

با این حال، در پی وقوع زلزله 5.1 ریشتری دماوند در سال جاری؛ مجدداً پرونده انتقال پایتخت بازگشایی شد و در دست بررسی قرار گرفت.

استدلال های مطروحه از سوی مدافعان جا به جایی پایتخت

علی بیت اللهی، عضو هیأت علمی مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی استدلال های مطروحه از سوی مدافعان طرح انتقال پایتخت را مورد بررسی قرار داده و برای پاسخگویی به این استدلال ها یک نتیجه گیری کلی کرده است.

نخستین استدلال مطرح شده از سوی مدافعان انتقال پایتخت، مشکل تراکم جمعیت بالا در شهر تهران و عدم سازگاری آن با ظرفیت سرانه خدمات است.

جمعیت این شهر نزدیک به 8 میلیون و 700 هزار نفر می باشد که با در نظر گرفتن جمعیت روز آن به بیش از 11 میلیون نفر می رسد.

مدافعان این طرح بر این باورند که انتقال پایتخت موجب کاهش آهنگ رشد جمعیت می گردد. این در حالی است که بررسی ها نشان می دهد که انتقال پایتخت به تنهایی نمی تواند تضمین کننده کاهش جمعیت شهر باشد.

بنابراین پیش بینی می شود که انتقال پایتخت نه تنها سبب کاهش جمعیت تهران نمی گردد بلکه می تواند موجب افزایش تراکم جمعیت در مقصد جدید پایتخت گردد.

استدلال دوم تاب آوری پایین تهران در مقابل لرزه خیزی زیاد آن است. همان طور که اخبار مسکن در پایگاه خبری ملک هفت گزارش داده است؛ شهر تهران در میان گسل های متعددی از شمال تا جنوب و از شرق تا غرب قرار گرفته است.

با توجه به قرار گرفتن این شهر بر روی گسل های لرزه زا، امکان بروز زلزله هایی با مقیاس 7 ریشتر و بیش تر وجود دارد؛ بنابراین جا به جایی پایتخت می تواند موجب کاهش تلفات احتمالی گردد.

در مقابل این ادعا باید یادآور شد که همان طور که پایگاه خبری ملک هفت به آن اشاره کرده است؛ بیش از 250 هزار پلاک در مناطق با بافت فرسوده در تهران وجود دارد که نزدیک به 15 درصد جمعیت را در خود جای داده است؛ بنابراین به جای پاک کردن صورت مسئله لازم است که برای حل آن چاره ای اندیشید.

لذا انتقال پایتخت نمی تواند موجب کاهش تلفات گردد و حتی ممکن است حساسیت ها نسبت به وقوع زلزله احتمالی را نیز کاهش دهد.

استدلال سوم متوجه افزایش ترافیک و آلودگی هوا ناشی از افزایش جمعیت می باشد. به باور مدافعان این طرح، انتقال پایتخت و خروج دستگاه ها و ادارات دولتی از تهران می تواند موجب کاهش این مشکل گردد.

این در حالی است که کارمندان ادارات دولتی تنها بخش کوچک از جمعیت شهر تهران را تشکیل می دهند.

زیرساخت های لازم برای انتقال پایتخت

اگر قرار است که پایتخت منتقل گردد؛ در ابتدا لازم است که لااقل 600 هزار واحد مسکونی در پایتخت جدید برای افراد در نظر گرفته شود.

در حقیقت می توان استنباط نمود که به اندازه 4 برابر فضای شهر جدید پرند، ظرفیت برای ساخت و ساز در پایتخت جدید مورد نیاز است.

همچنین با توجه به اینکه بیش از 109 اداره، سازمان و وزارتخانه در تهران وجود دارد؛ برای احداث چنین ساختمان هایی در پایتخت جدید حداقل به 30 هزار میلیارد بودجه نیاز است.

چالش انتخاب محل جدید پایتخت

بیت اللهی هفت شرط لازم برای انتخاب مقصد جدید پایتخت را در مطالعه خود در قالب یک ماتریس در نظر گرفته است.

این شرط ها شامل وضعیت اقلیم، منابع آب، زلزله، ایمنی، امنیت و پدافند غیر عامل، تراکم جمعیت پایین و پتانسیل محیطی مناسب برای ایجاد زیرساخت ها می باشند.

نتایج مطالعه این پژوهشگر نشان می دهد که شهرهای یزد، کرمان، نائین و زرند می توانند گزینه های بالقوه مقصد پایتخت باشند؛ اما این شهرها به دلیل شرایط اقلیمی خاص و مشکل در تأمین آب از گزینه های قابل انتخاب حذف می گردند.

از جمله شهرهای دیگر که می توانند پایتخت بالقوه باشند می توان به همدان، قم، اراک، خرم آباد، اصفهان، شهرکرد و شیراز اشاره نمود. با در نظر گرفتن شرط مرکزیت، همدان می تواند گزینه مناسبی باشد.

در نهایت با در نظر گرفتن شرط تاب آوری در مقابل زلزله می توان گفت که تنها شمال همدان می تواند گزینه مناسبی باشد.

بیت اللهی در قالب یک نتیجه گیری کلی عنوان نموده که انتقال پایتخت راهکار مناسبی برای حل مشکلات مطرح شده نیست و در صورت اجرا شدن، مستلزم صرف هزینه و زمان زیادی می باشد.