غبن در معامله و چگونگی اقدام برای خیار غبن

معنای غبن در معامله

همان طور که پایگاه خبری ملک هفت توضیح داده است؛ یکی از شرایط فسخ معامله ادعای غبن می باشد.غبن به معنای ضرر و زیان و فریب دادن طرف مقابل می باشد. خیار غبن نیز اختیاری است که قانون به فرد زیان دیده داده است که در صورت وجود عدم تعادل میان مورد معامله و ارزشی که فروشنده برای آن تعیین کرده می تواند نسبت به فسخ معامله اقدام نماید.

گفتنی است که هر یک از طرفین معامله که غبن فاحش داشته باشد می تواند معامله را به هم بزند؛ به عبارت دیگر در صورتی که خریدار کالا را گران بخرد اختیار فسخ معامله را خواهد داشت؛ اگر فروشنده ارزان بفروشد، او نیز حق فسخ معامله را خواهد داشت.

به طور معمول در ماده قانون مدنی به نوع خیار اشاره می گردد که خیار غبن یکی از این موارد می باشد.

غبن فاحش در معامله

غبن فاحش به معنای زیان آشکار می باشد؛ به عبارت دیگر مطابق با ماده 417 غبن در معامله در شرایطی فاحش در نظر گرفته می شود که از نظر عرفی قابل چشم پوشی نباشد.

بنابراین لازم است که مدعی غبن، فاحش بودن آن را اثبات نماید. یکی از راه های رایج اثبات ادعای غبن فاحش مراجعه به کارشناس می باشد؛ دادگاه می تواند این اقدام را انجام دهد اما هزینه آن توسط مدعی پرداخت می گردد.

در صورتی که مشخص شود که فرد زیان دیده بسیار تمایل و رغبت به انجام معامله داشته است؛ غبن بی اثر می شود و به آن رسیدگی نمی گردد حتی اگر فاحش باشد.

عوامل مؤثر بر خیار غبن در معامله

خیار غبن در زمان عقد قرارداد در نظر گرفته می شود؛ چرا که قیمت ها به طور مداوم در حال نوسان است و معیار وجود عدم تعادل در ارزش مورد معامله و قیمتی که فروشنده تعیین نموده در زمان عقد قرارداد خواهد بود.

شایان ذکر است که در خیار غبن فرض بر این است که زیان دیده نسبت به قیمت منصفانه روز در زمان عقد قرارداد جاهل بوده است؛ چرا که اگر فرد با علم به قیمت های روز به خود ضرر برساند مسئول اقدام خود می باشد.

صرف نظر از مقایسه ارزش واقعی مورد معامله و ارزش تعیین شده توسط فروشنده؛ برای تشخیص غبن لازم است که به شرایط معامله نظیر شرایط ضمن عقد و شرایط معامله های اقساطی نیز توجه نمود.

گفتنی است که خیار غبن تنها به یکی از طرفین معامله محدود نمی گردد و این امکان وجود دارد که دو طرف معامله به غبن دچار شوند.

تسریع در خیار غبن

مطابق با ماده 1131 قانون مدنی، با توجه به آنکه خیار فسخ فوری است؛ در صورتی که زیان دیده پس از اطلاع یافتن از غبن برای فسخ اقدام نکند حق فسخ قرارداد از وی ساقط می گردد. مدت زمان لازم برای تشخیص غبن نیز بر اساس عرف و عادت در نظر گرفته می شود.

خیار غبن در معامله با رفع زیان از بین نمی رود

به طور معمول، پایه اغلب خیارات رفع زیان است و به نظر می رسد که با جبران زیان می توان خیار غبن در معامله را نیز از بین برد. این اصل برای کلیه خیارات به غیر از خیار غبن مصداق پیدا می کند. به عبارت دیگر، خیار غبن با رفع زیان از بین نمی رود.

به این ترتیب در صورتی که فرد زیان رساننده (غابن) تفاوت قیمت را به فرد زیان دیده (مغبون) پرداخت کند خیار غبن ساقط نمی گردد؛ مگر آنکه زیان دیده به دریافت تفاوت قیمت رضایت دهد.

حق فسخ برای مستأجر در صورت معیوب بودن مال الاجاره

نکته دیگری که حائز اهمیت است؛ آن است که در صورتی که مستأجر متوجه شود که مورد اجاره در زمان اجاره معیوب بوده است می تواند اجاره را فسخ کند یا بپذیرد. با این حال اگر مالک، عیب مورد اجاره را برطرف نماید دیگر مستأجر حق فسخ نخواهد داشت.

روش مطالبه و اقدام برای خیار غبن در قراردادها

مغبون در معامله ممکن است فروشنده یا خریدار باشد؛ در هر صورت لازم است که فرد زیان دیده ابتدا معامله را به دلیل خیار غبن فسخ نماید و مسئله را به طرف دیگر معامله با ارسال اظهارنامه اطلاع دهد و به این شیوه برای بازگرداندن هزینه یا وجه پرداخت شده اقدام نماید.

در صورتی که مسئله با توافق حل نشود؛ لازم است که دادخواستی تحت عنوان تأیید فسخ و استرداد مبیع در دفاتر خدمات قضایی به ثبت برسد.

نمونه دادخواست خیار غبن فاحش

با سلام

احتراماً به استحضار می رساند:

اینجانب با خوانده/خواندگان قراردادی را در زمینه ....... در تاریخ...... تنظیم و امضاء نموده ایم. بنده بعد از تنظیم قرارداد و اخذ مبیع نسبت به اختلاف بسیار زیاد مورد معامله با قیمت روز بازار آگاهی پیدا کرده و در این معامله متضرر شده ام؛ با وقوع غبن، اختیار فسخ معامله برای بنده به وجود آمده است. بنابراین با مراجعه به خوانده/خواندگان خواستار فسخ معامله و رد ثمن شده ام، اما ایشان حاضر به حل مسالمت آمیز مسئله نمی باشند. اینجانب علیرغم مراجعات زیاد، اظهارنامه ای نیز به شماره .... به تاریخ ...... برای ایشان ارسال کرده ام اما متأسفانه حاضر به قبول فسخ قرارداد و رد ثمن نمی باشند. به همین دلیل با تقدیم این دادخواست با استناد به مواد 416 و 417 قانون مدنی و مواد 198 و 519 قانون آیین دادرسی مدنی، خواستار رسیدگی و صدور حکم به شرح وصف شده می باشم.