معضل جدید شهرنشینی؛ حاشیه نشینی حاشیه نشین ها

رشد نامتوازن شهرنشینی و حاشیه نشینی حاشیه نشین ها

یکی از معضل های جوامع در حال توسعه رشد سریع و نامتجانس شهرنشینی می باشد که به دنبال آن مسئله حاشیه نشینی نیز مطرح می گردد. تجربه ها نشان می دهد که احتمال بروز آسیب هایی نظیر جرم، فساد، اعتیاد و خشونت در حاشیه شهرها بیش تر است.

همان طور که گزارش پایگاه خبری ملک هفت نشان می دهد؛ رشد 50 تا 300 درصدی اجاره‌خانه که در توان پرداخت اکثر مستأجران نیست؛ به ناچار آن‌ها را وادار به کوچ به حاشیه شهرهای بزرگ کرده است.

به طوری که در شهر رشت مستأجران زیادی به حاشیه شهر رفته‌اند و در زاهدان تعداد زیادی از حاشیه‌نشینان دیگر قادر به تأمین اجاره خانه نیستند.

حاشیه نشینی به شیوه های مختلفی چون زاغه نشینی، آلونک نشینی، کپرنشینی و اسکان در سایر سکونت گاه های غیر رسمی صورت می گیرد.

تعریف حاشیه نشینی

حاشیه نشینی به شیوه زندگی افرادی اطلاق می گردد که در محدوده اقتصاد شهری سکونت دارند اما در اقتصاد شهری جذب نشده اند. حاشیه نشینان اغلب افرادی هستند که از روستاها یا شهرهای کوچک تر با امید به کسب شغل و داشتن رفاه نسبی به سوی شهرهای صنعتی روانه شده اند.

به گزارش پایگاه خبری هفت ملک، بر اساس آمارهای منتشرشده از سال 1385 تاکنون جمعیت شهرهای بزرگ افزایش پیدا کرده است که یکی از علل آن مهاجرت به‌سوی شهرهاست.

خصوصیات حاشیه نشینان و منطقه حاشیه ای

حاشیه نشین ها اغلب فاقد سواد و مهارت می باشند؛ به فعالیت های ساده و ابتدایی اشتغال دارند و درآمد آن ها پایین است.

مناطق حاشیه نشین به بخش هایی از شهر گفته می شود که فاقد امکانات و تجهیزات معمول بوده، اغلب دارای بافت فرسوده و مخروبه هستند و در انزوا و به دور از جامعه شهری واقع شده اند.

بیشتر بخوانید
مشکلات پیش روی بازسازی بافت های فرسوده

دلایل رشد حاشیه نشینی و پیامدهای آن

از جمله مهم ترین دلایل رشد حاشیه نشینی در ایران می توان به افزایش جمعیت و نامتعادل بودن بخش های مختلف شهری اشاره نمود.

حاشیه نشینی معضلی اجتماعی است که با ترویج اعتیاد، بزهکاری، فروش مواد مخدر و خدمات کاذب همراه است.

همچنین حاشیه نشینی موجب تغییر چشم انداز فضای شهری شده و ساختمان های ناهمگون و فاقد استانداردهای فنی را به شهرها تحمیل می کند.

پایین بودن سطح خدمات بهداشتی در این مناطق موجب شیوع انواع بیماری ها می گردد که می تواند به سایر مناطق شهری نیز انتشار یابد.

تبدیل شدن حاشیه نشینی به بحران

حاشیه نشینی در فضایی که درد، رنج و محرومیت بر آن حاکم است؛ افراد را دچار عصیان و سرخوردگی می کند که در بلند مدت می تواند منجر به خودکشی، اعتیاد، جرم و بزه و سایر آسیب های اجتماعی شود که تهدیدی برای سایر مناطق شهری محسوب می شود.

معضل حاشیه نشینی حاشیه نشین ها

با گسترش مهاجرت افراد از روستاها و مناطق کم تر توسعه یافته، کلان شهرها با افزایش جمعیت و حتی انفجار جمعیت مواجه شدند.

با توجه به افزایش هزینه های زندگی و فقر، مهاجرین مجبور به عقب نشینی به نواحی حاشیه ای شهرها شدند؛ به طوری که مهاجرین ساکن نواحی بالایی شهر به نواحی میانی و ساکنین نواحی میانی به بخش های پایین شهر جا به جا شدند.

بنا به گزارش پایگاه خبری ملک هفت، در سال های اخیر با توجه به جهش قیمت مسکن، پدیده حاشیه نشینی گسترش یافته و افراد دهک پایین درآمدی از روی اجبار به حاشیه شهر مهاجرت می کنند.

در چنین شرایطی، مهاجرین ساکن مناطق حاشیه ای شهرها در پی افزایش مشکلات اقتصادی ناگزیر به عقب نشینی به مناطقی دورتر از حاشیه شهرها شده اند.

شایان ذکر است که حاشیه نشین ها به واسطه نزدیک بودن به شهرها از برخی امکانات ابتدایی به صورت قانونی یا غیر قانونی برخوردار هستند اما حاشیه نشینی حاشیه نشین ها همین امکانات ابتدایی را نیز از مهاجرین سلب کرده است.

راهکارهای حل معضل حاشیه نشینی

از جمله اقداماتی که برای پیشگیری از گسترش حاشیه نشینی به ویژه حاشیه نشینی حاشیه نشین ها ضرورت دارد که به کار گرفته شود می توان به موارد زیر اشاره نمود.

لازم است که برای شهرهای بزرگ و به ویژه برای کلان شهرها، حریم معینی برای شهر در نظر گرفت و نقشه جامع آن را تهیه نمود.

در صورتی که امکانات، فرصت ها و خدمات در مناطق روستایی و شهرهای بزرگ و کوچک به طور متعادلی توزیع شود دیگر اشتیاق و انگیزه ای برای مهاجرت به شهرهای بزرگ وجود نخواهد داشت.

تلاش برای ساماندهی و توانمندسازی جوامع از سوی سازمان های غیر دولتی می تواند در این زمینه مثمر ثمر باشد.

تأسیس صندوق هایی برای اعطای تسهیلات مسکن و اشتغال با آورده ی خود مردم می تواند تا حدی از وقوع جرم و بزه ناشی از فقر پیشگیری نماید.

سوالات متداول

حاشیه نشینی حاشیه نشین ها چه نوع پدیده ای است؟

مهاجرین ساکن مناطق حاشیه ای شهرها در پی افزایش مشکلات اقتصادی ناگزیر به عقب نشینی به مناطقی دورتر از حاشیه شهرها شده اند که از آن به حاشیه نشینی حاشیه نشین ها تعبیر می شود.

مشکلات حاشیه نشینی چیست؟

حاشیه نشینی در فضایی که درد، رنج و محرومیت بر آن حاکم است؛ افراد را دچار عصیان و سرخوردگی می کند که در بلند مدت می تواند منجر به خودکشی، اعتیاد، جرم و بزه و سایر آسیب های اجتماعی شود که تهدیدی برای سایر مناطق شهری محسوب می شود.

راهکارهای مهار معضل حاشیه نشینی چیست؟

توزیع متعادل امکانات، خدمات و فرصت‌ها برای روستاها، شهرهای کوچک و بزرگ می تواند از گسترش پدیده حاشیه نشینی جلوگیری نماید. همچنین برای جلوگیری از گسترش آن، فعالیت‌هایی همچون تشویق سازمان‌های غیردولتی برای مشارکت در امر ساماندهی و توانمندسازی جوامع و نیز ایجاد صندوق‌های محلی برای اعطای تسهیلات مسکن و اشتغال با مشارکت و سرمایه اولیه خود مردم، در کنار بهره‌گیری از منابع دولتی، عمومی و خصوصی ضروری به نظر می رسد.